2. ANALIZA STANU GOSPODARKI ODPADAMI W GMINIE JASIONÓWKA

2.1. Charakterystyka gminy Jasionówka

Położenie geograficzne

Gmina Jasionówka położona jest na Nizinie Północnopodlaskiej w obrębie Wysoczyzny Białostockiej. Zgodnie z podziałem administracyjnym kraju obszar gminy należy do powiatu monieckiego i graniczy: od północy z gminą Jaświły, od wschodu z gminami Korycin i Czarna Białostocka, od zachodu z gminą Mońki, a od południa z gminą Knyszyn (schemat 2). Na terenie gminy znajduje się 18 miejscowości: Brzozówka Folwarczna, Czarnystok, Dobrzyniówka, Górnystok, Jasionóweczka, Jasionówka, Kalinówka Królewska, Kamionka, Kąty, Koziniec, Krasne Folwarczne, Krasne Małe, Krasne Stare, Krzywa, Kujbiedy, Łękobudy, Milewskie, Słomianka.

Schemat 1. Położenie gminy Jasionówka na tle podziału administracyjnego powiatu monieckiego

Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.gminypolskie.pl

Powierzchnia gminy wynosi 9673 ha, co stanowi 7% powierzchni powiatu monieckiego i 1% powierzchni województwa podlaskiego.

Demografia

Liczba mieszkańców miasta i gminy Jasionówka wynosiła na koniec 2002 r. 3074 osób, co stanowi 7% ludności powiatu i 0,25% ludności województwa. Ogólnie liczba mieszkańców gminy spada. Zgodnie z prognozą demograficzną przewidywany jest dalszy spadek liczby mieszkańców gminy (schemat 3).

Schemat 2. Liczba ludności gminy Jasionówka w latach 1995-2003 i prognoza do roku 2014.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Prognozy demograficznej ludności Głównego Urzędu Statystycznego i Bazy Danych Regionalnych GUS (www.stat.gov.pl).

Wskaźnik zaludnienia dla gminy wynosi 32 osoby/km². Wskaźnik ten jest niższy niż w powiecie monieckim (49,5 osób/km²) województwie podlaskim (60 osób/km²) i w Polsce (124 osoby/km²).

Struktura wieku ludności (tabela 2) gminy Jasionówka nie jest zbyt korzystna ze względu na wysoki udział osób w wieku nieprodukcyjnym (w stosunku do przeciętnej sytuacji w województwie). Większy niż przeciętnie w województwie jest natomiast udział dzieci i młodzieży.

Tabela 1. Struktura wiekowa ludności gminy Jasionówka w 2002 r. (stan na dzień 20.05.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z NSP'2002, US Białystok.

Rynek pracy

Liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON w 2003 r. wynosiła 140, z tego większość (132) stanowiły jednostki sektora prywatnego (głównie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą). W poszczególnych sekcjach PKD liczba podmiotów wynosiła:

W ostatnich latach obserwuje się powolną i zasadniczo trwałą tendencję wzrostową liczby podmiotów gospodarki narodowej w gminie (schemat 3).

Schemat 3. Liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON w gminie Jasionówka w latach 1995-2003

Źródło: Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl, Podmioty gospodarki narodowej w województwie podlaskim w 2003 r., sp.stat.gov.pl/urzedy/bialystok/

Obecna liczba jednostek gospodarczych daje wskaźnik nasycenia na 100 mieszkańców w wysokości 4,58, czyli znacznie nieco mniej niż w powiecie (4,97) i znacznie mniej niż w województwie - 7,83. Do najważniejszych przedsiębiorstw należą:

Poza systemem REGON znajdują się indywidualne gospodarstwa rolne. Ich uwzględnienie wskazuje, że głównym sektorem gospodarki w gminie jest rolnictwo, o czym świadczy fakt, że z 1144 osób w gminie posiadających własne źródło utrzymania, aż 688 utrzymuje się z pracy we własnym gospodarstwie rolnym.

Struktura obszarowa gospodarstw rolnych jest korzystna (tabela 2). Przeciętna powierzchnia gospodarstwa wynosi 15,7 ha, wobec 15,0 w powiecie i 11,3 w województwie.

Tabela 2. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych w gminie Jasionówka w 2002 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Podstawowe informacje ze spisów powszechnych. Gmina wiejska Jasionówka, US, Białystok 2003 oraz Raport z wyników spisów powszechnych. Województwo podlaskie, US, Białystok 2003.

W Jasionówce (stan na 20.05.2002.) było 148 bezrobotnych, co przy 1252 osobach aktywnych zawodowo dawało 11,8% stopy bezrobocia. Porównawczo w tym samym czasie stopa bezrobocia w powiecie monieckim wynosiła 13,3%, a w województwie podlaskim 19,1%. Należy jednak wziąć pod uwagę, że ze względu na dominację sektora rolniczego, rzeczywiste bezrobocie jest wyższe, ale ukryte.

Infrastruktura techniczna

W gminie Jasionówka nie ma sieci gazowej. Dotąd nie ma aktualnego programu gazyfikacji województwa, przez co nie można sprecyzować możliwości zaopatrzenia gminy w gaz.

Na terenie gminy istnieje 12 większych źródeł wytwarzania energii cieplnej obsługujących budynki, głównie użyteczności publicznej. Sześć z nich opalanych jest węglem, cztery olejem opałowym, jedno trocinami i jedno jest elektryczne. Jedynie 18 spośród 802 (stan w 2002 r.) mieszkań jest zaopatrywanych w ciepło ze zbiorczych systemów centralnego ogrzewania. Pozostałe są ogrzewane indywidualnie (centralnym ogrzewaniem - 330, piecami i innymi urządzeniami - 454).

Na terenie gminy Jasionówka znajdują się:

Finanse

Dochody i wydatki gminy (w cenach stałych 2003) były w ostatni 10-leciu bardzo zmienne (schemat 4).

Schemat 4. Dochody i wydatki gminy Jasionówka w latach 1996 - 2004 oraz prognoza do 2007 r. (ceny stałe z 2003 r. w tys. zł.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji Urzędu Statystycznego w Białymstoku i Urzędu Gminy w Jasionówce.

Zgodnie z najlepiej dopasowaną linią trendu dochody gminy mogą wynosić w kolejnych latach (w cenach 2003 r.):

co razem z wydatkami na 2004 r. daje sumę 16639 tys. zł. Jest to niewątpliwie wariant pesymistyczny. W wariancie optymistycznym, w związku z prognozami rozwojowymi dla Polski można założyć tempo wzrostu dochodów gminy rzędu 2%, co w efekcie daje oszacowanie dochodów w latach 2004-2007 w wysokości 17261 tys. zł.

Dochody budżetu gminy na 1 mieszkańca (zł/osobę) są porównywalne z dochodami gmin innych powiatów województwa podlaskiego. W 2002 r. wynosiły 1301,7 przy średniej wojewódzkiej 1296,3 zł. Większa różnica miała miejsce w przypadku wydatków, które wynosiły.1187,7 zł na osobę przy średniej wojewódzkiej 1300,9.

Dochody i wydatki gminy Jasionówka w latach 2000-2003 przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Wydatki na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w latach 200-2003 (w tys. zł.)

Źródło: dane Urzędu Gminy.

Udział wydatków na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w gminie Jasionówka wahała się w ostatnich latach od 0,9 do 6,8% wydatków ogółem oraz od 8,9 do 70,6% wydatków inwestycyjnych. Większość tych wydatków związana jest jednak z gospodarką wodną.

2.2. Odpady powstające w sektorze komunalnym

Wytworzone odpady komunalne

Odpady komunalne, to zgodnie z definicją ustawową, odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzących od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do powstających w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstają więc w gospodarstwach domowych oraz obiektach infrastruktury takich jak: handel, usługi, szkolnictwo, obiekty turystyczne.

Analogicznie, jak w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami oraz Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Monieckiego, uwzględniając brak odpowiednich badań ilościowych w zakresie wytwarzanych odpadów na terenie gminy Jasionówka, w celu wyliczenia ilości wytworzonych odpadów przyjęto wskaźniki emisji odpadów z Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (KPGO).

Obliczono, że roku 2003 w gminie Jasionówka wytworzono około 735 Mg odpadów komunalnych (tabela 4).

Tabela 4. Szacunkowa ilość wytworzonych odpadów komunalnych w gminie Jasionówka 2003 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych oraz wskaźnika nagromadzenia z WPGO z uwzględnieniem zmiany wskaźnika w latach 2000-2003.

Na terenie gminy Jasionówka nie prowadzono badań dotyczących morfologicznego składu oraz właściwości odpadów komunalnych, dlatego do celów projektowych przyjęto wskaźniki określone w krajowym, wojewódzkim i powiatowym planie gospodarki odpadami.

W odpadach komunalnych dominuje frakcja drobna (poniżej 10 mm), którą stanowi głównie popiół z palenisk domowych (33%). W masie odpadów z obiektów infrastruktury najwięcej jest papieru i tworzyw sztucznych (30%) (schemat 5).

Schemat 5. Skład morfologiczny odpadów komunalnych na terenach wiejskich (struktura w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami. Białystok 2003 oraz Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami. Powiat Moniecki, 2003.

Wskaźniki nagromadzenia wyróżnionych kategorii odpadów dla terenów wiejskich zostały przedstawione w tabeli 5.

Tabela 5. Wskaźniki charakterystyki ilościowej odpadów według źródeł powstawania w 2003 roku (kg/M/rok)

Źródło: opracowanie własne na podstawie Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (MP nr 11, poz. 159) z uwzględnieniem zmiany jednostkowych wskaźników w latach 2000-2003.

Wielkość strumieni odpadów według wyszczególnionych źródeł powstawania odpadów przedstawiono w tabeli 6.

Tabela 6. Szacunkowa ilość wytworzonych odpadów w 2002 roku na terenie gminy Jasionówka według źródeł powstawania odpadów (Mg)

Źródło: obliczenia własne na podstawie wskaźników z KPGO oraz liczby ludności w 2002 roku.

Wśród wytwarzanych odpadów komunalnych największy udział mają odpady pochodzące z gospodarstw domowych. Stanowią one około 49% wszystkich odpadów komunalnych.

W tabeli 7 oszacowano strukturę jakościową i ilościową odpadów wytworzonych na terenie gminy Jasionówka z uwzględnieniem wskaźników nagromadzenia dla poszczególnych kategorii odpadów.

Tabela 7. Szacunkowa ilość poszczególnych strumieni odpadów powstałych w gminie Jasionówka w roku 2003 (Mg/rok)

Źródło: opracowanie własne na podstawie wskaźników generowania odpadów z KPGO oraz liczby ludności w 2003 roku

Według informacji z Urzędu Gminy i MPO, Jasionówka wynika, że w 2003 roku zgromadzono na terenie gminy 95 Mg niesegregowanych odpadów komunalnych o kodzie 200301, co stanowi zaledwie około 13% procent wytworzonej masy odpadów, wyliczonej na podstawie wskaźnika nagromadzenia! Rozbieżność wynika z faktu, że wywozem objęte jest około 40% mieszkańców gminy oraz uśrednionych dla kraju wskaźników generowania odpadów. Jednakże poza danymi KPGO nie istnieją, żadne wiarygodne dane pozwalające oszacować strumień odpadów w Jasionówce. Biorąc pod uwagę niższy poziom rozwoju Jasionówki w stosunku do przeciętnej w kraju i generowanie odpadów będzie na niższym poziomie. Zarazem niższy poziom dochodów gospodarstw może powodować kierowanie większej ilości odpadów do spalania indywidualnych piecach oraz kierowanie większej ilości odpadów na dzikie wysypiska nawet przez gospodarstwa objęte wywozem, w celu uniknięcia opłat.

System zbierania odpadów komunalnych

Działalność w zakresie gospodarki odpadami - gromadzenie, transport i składowanie na terenie gminy Jasionówka prowadzi MPO w Białymstoku.

Firma ma podpisane umowy z 241 usługobiorcami indywidualnymi oraz z 6 instytucjami i przedsiębiorstwami. Na terenie gminy znajduje się:

Łącznie, według oceny MPO, wywozem objętych jest około 40% mieszkańców gminy.

Z pozostałych miejscowości mieszkańcy wywożą odpady we własnym zakresie.

W chwili obecnej na terenie gminy Jasionówka nie jest realizowana selektywna zbiórka odpadów, brak jest punktów do selektywnej zbiórki. W 2002 i 2003 roku MPO zebrało po 500 kg opakowań ze szkła oraz 15 kg opakowań z tworzyw sztucznych. Szkło zostało przekazane do „Recykling Centrum” Sp. z o.o., a tworzywa do „Skup i sprzedaż surowców wtórnych B.Popko”. Wdrożenie systemu selektywnej zbiórki odpadów jest celem MPO.

Składowiska odpadów komunalnych

Na terenie gminy Jasionówka funkcjonuje jedno gminne składowisko odpadów.

Składowisko odpadów komunalnych dla gminy Jasionówka położone jest na działce 91/15 w odległości 300 m od drogi Jasionówka - Słomianka. Działka jest własnością gminy Jasionówka. Składowisko zajmuje powierzchnię 0,8 ha. pojemność 50 000 m³, została wykorzystana do chwili obecnej w 70%.

Składowisko jest składowiskiem odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne Na składowisko przyjmowane są odpady jedynie z terenu gminy Jasionówka.

Techniczne urządzenie składowiska to:

W strefie ochronnej składowiska znajdują się lasy i grunty orne

Składowisko nie jest wyposażone w izolację podłoża, system drenażu odcieków oraz brodzik do dezynfekcji pojazdów.

W wojewódzkim i powiatowych planie gospodarki odpadami składowisko odpadów zostało przewidziane do modernizacji. Przewidywany termin zamknięcia składowiska określono na 2009 rok.

Na terenie gminy Jasionówka odpady stałe gromadzone są także w miejscach przypadkowych tzw. „dzikich wysypiskach”. Składowane tam są zarówno odpady komunalne i gruz budowlany.

Na terenie gminy Jasionówka są 4 nieczynne wiejskie składowiska odpadów, w których zgromadzono nieznana ilość odpadów komunalnych. Jedno z tych składowisk zostało zrekultywowane.

Za wywóz i składowanie odpadów na terenie gminy Jasionówka pobierane są opłaty. Za wywóz odpadów z pojemnika indywidualnego MGB 120 i składowanie odpadów opłata wynosi 23 zł na gospodarstwo kwartalnie.

Komunalne osady ściekowe

Na terenie gminy Jasionówka funkcjonuje komunalna oczyszczalnia ścieków. Według danych GUS w oczyszczalni powstawało w ostatnich latach 3 Mg osadów ściekowych. Ścieki z terenu gminy wywożone są wozem asenizacyjnym Urzędu Gminy Jasionówka i gromadzone na wylewisku na ścieki o wymiarach 20 x 20 m, wykonanym jako wykop w gruncie bez umocnień skarp.

Wytworzone osady są w całości wykorzystane do celów rolniczych - do nawożenia terenów zielonych Stacji Pomp.

Przeciętny skład i właściwości osadów ściekowych są następujące:

Odczyn pH 7,1

Zawartość suchej masy 2,36%

Zawartość s. organicznych 77,28% s.m.

Zawartość azotu ogólnego 5,1 % s.m.

Zawartość fosforu ogólnego 1,33 % s.m.

Zawartość magnezu 0,35 % s.m.

Kadm 1,2 mg/kg s.m.

Ołów 38,8 mg/kg s.m.

Chrom 1,3 mg/kg s.m.

Miedź 364,7 mg/kg s.m.

Nikiel 8,2 mg/kg s.m.

Rtęć 32,08 mg/kg s.m.

Cynk 349,5 mg/kg s.m .

Porównując przeciętny skład osadów ściekowych z parametrami charakteryzującymi osady wykorzystywane do celów rolniczych, wynika, że w wytwarzanych osadach ściekowych może dochodzić do przekroczenia dopuszczalnych wartości zawartości rtęci (tabela 8). Biorąc jednak pod uwagę, że całość ścieków oczyszczanych w oczyszczalni w Jasionówce ma charakter ścieków komunalnych a obszar ma charakter rolniczy można przypuszczać, że w osadzie nie są przekraczane dopuszczalne wartości stężeń metali ciężkich.

Tabela 8. Dopuszczalne zawartości metali ciężkich w osadach ściekowych przeznaczonych do przyrodniczego użytkowania

Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. nr 134, poz. 1140).

Osady ściekowe powinny być wykorzystywane zgodnie ze szczegółowymi zasadami określonymi w przytoczonym rozporządzeniu ministra środowiska.

2.3. Odpady powstające w sektorze gospodarczym

Odpady inne niż niebezpieczne oraz niebezpieczne

W roczniku statystycznym województwa podlaskiego oraz bazie Podlaskiego Urzędu Marszałkowskiego brak jest informacji na temat wytwarzanych na terenie gminy Jasionówka odpadów przemysłowych. Gromadzone przez Urząd Statystyczny informacje o ilości wytworzonych odpadów przemysłowych pochodzą od jednostek wytwarzających w ciągu roku powyżej 1 tys. Mg odpadów, z wyłączeniem odpadów komunalnych, lub posiadających 1 mln Mg i więcej odpadów nagromadzonych. Na terenie gminy Jasionówka brak jest podmiotów gospodarczych spełniających powyższe kryteria. Według danych zawartych Banku Danych Regionalnych (www.stat.gov.pl) na terenie gminy Jasionówka w 2003 roku zarejestrowanych w systemie REGON było 140 jednostki. W głównej mierze są to jednostki usługowe, handlowe, rzemieślnicze.

Źródłem dodatkowych informacji były ankiety rozesłane do przedsiębiorstw prowadzących działalność na terenie gminy. Odpadów te miały prawie w całości charakter odpadów komunalnych, opakowaniowych (szkło, papier i tektura) oraz resztek drewna i trocin.

Istotnym problemem na terenie gminy Jasionówka są folie wykorzystywane do produkcji sianokiszonek. Sposób ich zagospodarowania nie jest znany - prawdopodobnie są one spalane, składowane na „dziko” lub usuwane wraz z odpadami komunalnymi. Niestety brak jest podstaw do oszacowania ilości folii do sianokiszonek wykorzystywanej przez rolników.

Według uzyskanych danych w latach 2002 i 2003 na terenie gminy Jasionówka wytworzonych zostało 4 oraz 2,5 Mg zużytych akumulatorów ołowiowo-kwasowych (PPH „EJ”), które zostały przekazane do zagospodarowania firmie „AMBIT” z Białegostoku. Innych odpadów niebezpiecznych wytworzono około 100 kg. Były to odpady medyczne o kodzie 180103 z SPZOZ w ilościach odpowiednio 20 i 40 kg (nie uzyskano danych ilościowych z zakładu weterynaryjnego) oraz chemikalia (kod 160506 i 9000230) z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Jasionówce, w ilościach 40 i 51 kg. Odpady przekazano do unieszkodliwienia specjalistycznym firmom: medyczne odebrała firma „Czyścioch” z Białegostoku, a chemikalia firmy Krzysztof Jadkowski z Białegostoku i EKOP Andrzej Tucholski z Rypina.

Wytwórcy odpadów niebezpiecznych nie przekazali odpadów na składowisko odpadów komunalnych.

Wyeksploatowane pojazdy i zużyte opony

W powiecie monieckim w 2001 r. wyrejestrowano 78 samochodów i motocykli, w 2002 r. - 52. Starostwo powiatowe w Mońkach nie posiada szczegółowych informacji w rozbiciu na gminy powiatu.

Wyrejestrowywanie pojazdów odbywa się na podstawie przedstawionego zaświadczenia o złomowaniu pojazdu. Dla pojazdów podlegających wyrejestrowaniu wyznaczono na terenie województwa podlaskiego podmioty zajmujące się prowadzeniem składnic złomu: Najbliższe składnice złomu z terenu gminy Jasionówka to:

Wraki samochodów zawierają złom stalowy, ale także: zużyte oleje, płyny chłodnicze, zużyte akumulatory, zużyte opony i tworzywa sztuczne. Większość tych elementów można odzyskać z odpadów jako surowiec wtórny. Materiały przeznaczone do recyklingu stanowią około 85% masy wraku samochodowego. Materiały nie nadające się do recyklingu stanowią pozostałe 15%, należą do nich: pianki poliuretanowe, zanieczyszczona guma, masy tłumiące hałas, niektóre rodzaje tworzyw (np. izolacje kabli elektrycznych).

W całym powiecie monieckim nie istnieje zorganizowany system odbioru odpadów wielkogabarytowych, w tym m. in. wraków samochodowych, zużytych urządzeń oraz opon. W większości przypadków zagospodarowanie odpadów wielkogabarytowych odbywa się we własnym zakresie i polega głównie na ich składowaniu na terenie gospodarstwa lub wywożeniu na tzw. „dzikie składowiska” odpadów.

Na terenie gminy Jasionówka nie funkcjonuje system magazynowania zużytych opon. Opony zużyte w dalszym ciągu trafiają na składowisko odpadów bądź są spalane w przydomowych kotłowniach.

Odpady medyczne i weterynaryjne

Na terenie gminy Jasionówka funkcjonuje jeden Zakład Opieki Zdrowotnej będący jednostką SPZOZ w Mońkach wytwarzający odpady medyczne oraz lecznica weterynaryjna. (vide p.2.3.1.)

Odpady zawierające azbest

Od 1997 roku istnieje zakaz stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. nr 161 poz. 628). W maju 2002 roku Rada Ministrów przyjęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”. Uwzględniając żywotność wyrobów cementowo - azbestowych program zakłada realizację usuwania tych wyrobów z budynków i budowli do 2032 roku. Do chwili obecnej około 90% obiektów zawierających azbest pozostaje niezinwentaryzowana.

W związku z koniecznością usunięcia materiałów zawierających azbest z dziedziny komunalnej i gospodarczej należy w bliższej i dalszej perspektywie liczyć się ze wzrostem ilości tego typu odpadu.

Zgodnie z wytycznymi „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” do zadań gminy w tym zakresie należy:

Na terenie gminy Jasionówka zinwentaryzowano wykorzystanie 92470 m² płyt falistych azbestowo-cementowych dla budownictwa. Przyjmując przeciętna wagę płyt w granicach 18-20 kg/m², daje to około 1664,5-1849,4 Mg odpadów. Oprócz tego w miejscowości Jasionówka funkcjonuje 3150 m sieci wodociągowej z rur azbestowo-cementowych o średnicy 110 mm.

W województwie podlaskim nie ma składowiska, na którym można byłoby składować odpady zawierające azbest. Odpady takie są przewożone na składowisko azbestowych odpadów poprodukcyjnych w Zgierzu (województwo łódzkie), administrowane przez zakład „EURO-BORUTA”.

Odpady z akcji zwalczania poważnych awarii

Według informacji Komendy Powiatowej PSP w Mońkach w latach 2002 - 2003 na terenie gminy Jasionówka nie wystąpiły akcje ratownicze z użyciem neutralizatorów i sorbentów.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku prowadzi wykaz potencjalnych sprawców poważnych awarii. Rejestr nie obejmował obiektów zlokalizowane w gminie Jasionówka.

Drogowy transport materiałów niebezpiecznych stwarza zagrożenie wystąpienia poważnych awarii, zwłaszcza na drodze krajowe nr 19 Białystok - Augustów przenoszącej ruch międzynarodowy towarów.

W powiecie monieckim, tak jak województwie całym województwie brak jest składowisk przygotowanych do deponowania odpadów poakcyjnych.

Mogilniki, punkty skupu zwłok zwierzęcych oraz grzebowiska

W roku 2003 na analizowanym terenie nie funkcjonowały tego typu obiekty. Odbiór padłych zwierząt prowadzi przedsiębiorstwo „Struga” S.A. z Jezuickiej Strugi. Padłe zwierzęta wywożone są do spalarni w województwie kujawsko-pomorskim.

2.4. Wnioski z diagnozy stanu gospodarki odpadami w gminie Jasionówka

Przeprowadzona diagnoza stanu gospodarki odpadami dla gminy Jasionówka pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków:

Sektor komunalny

Sektor gospodarczy

3. PROGNOZA ZMIAN DO ROKU 2014

3.1. Sektor komunalny

Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych na terenie gminy Jasionówka będzie zależała od prognozowanej liczby mieszkańców oraz zmiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów, wynikające głównie z przesłanek rozwoju gospodarczo - społecznego. Prognozę liczby ludności oparto o dane zawarte w prognozie ludności GUS. Szacunku dokonano (prognoza dotyczy całości powiatu z wyodrębnieniem obszarów wiejskich) przyjmując, że udział mieszkańców gminy Jasionówka w całości populacji terenów wiejskich powiatu nie ulegnie zmianie. Zmianę wskaźników emisji odpadów przyjęto na podstawie Krajowego Planu Gospodarki Odpadami.

Prognoza demograficzna dla powiatu monieckiego opracowana przez Główny Urząd Statystyczny i wynikające z niej szacunki dla gminy Jasionówka przedstawia tabela 9.

Tabela 9. Prognoza liczby ludności dla terenów wiejskich powiatu monieckiego oraz gminy Jasionówka w latach 2004-2014

Źródło: opracowanie własne na podstawie prognozy demograficznej dla powiatu monieckiego opracowanej przez GUS (www.stat.gov.pl)

Zgodnie z prognozą GUS, liczba ludności na terenie gminy Jasionówka w 2014 roku zmniejszy się o 5,4% w stosunku do liczby ludności w 2002 roku.

W oparciu o prognozę demograficzną oraz uwzględniając zmiany jednostkowych wskaźników nagromadzenia odpadów zgodnie z KPGO opracowano prognozę wielkości wytwarzanych odpadów komunalnych na terenie gminy Jasionówka. W tabeli 10 zamieszczono dane dotyczące prognozowanej masy poszczególnych strumieni odpadów komunalnych.

Według opracowanej prognozy ilości wytwarzanych odpadów wynika, że w 2014 roku całkowita ilość wytwarzanych odpadów na terenie gminy Jasionówka wzrośnie o 16,2 % w stosunku do roku 2003 i będzie kształtować się na poziomie około 852,8 Mg. rocznie.

Tabela 10. Prognozowana ilość poszczególnych strumieni odpadów na terenie gminy Jasionówka w latach 2003 - 2014 (w Mg)

Źródło: obliczenia własne.

3.2. Sektor gospodarczy

Prognozowanie zmian w ilościach wytwarzanych odpadów w obszarze działalności gospodarczej na terenie gminy Jasionówka w sytuacji głębokich zmian restrukturyzacyjnych w głównych sektorach gospodarki jest trudne. Prognozę zmian ilości odpadów wytwarzanych przez sektor gospodarczy można opracować wyłącznie w oparciu o przewidywane działania lokalnych podmiotów gospodarczych.

Prognozując rozwój sektora gospodarczego i związaną z nim ilość wytwarzanych odpadów pod uwagę należy wziąć w szczególności tendencje występujące we współczesnej gospodarce. Przyjmując za dokumentami rządowymi „wariant optymistyczny" rozwoju sytuacji w Polsce, jako stałą tendencję, przewiduje się w ciągu najbliższych 15 lat wyjście z recesji i dalszy rozwój gospodarczy kraju w następstwie restrukturyzacji przemysłu i handlu.

Budowa nowoczesnej gospodarki polegać będzie na intensyfikacji działań: zwiększających innowacyjność i przedsiębiorczość, tworzących lepszą infrastrukturę techniczną, pobudzających rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Następować będą także przeobrażenia na obszarach wiejskich, gdzie powinna zmniejszać się liczba osób żyjących z rolnictwa i wzrastać liczba osób świadczących usługi dla rolnictwa i rolników.

Jak zapisano w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami, doświadczenia światowe wskazują, że na każde 1% wzrostu PKB przypada 2% wzrost ilości wytwarzanych odpadów. Może to być wskaźnik pozwalający na dokonanie prognozy powstawania odpadów w rozwijającej się gospodarce. Przyjmując 1,5% roczny wzrost gospodarczy można założyć, że ilość odpadów na koniec 2011 roku w Polsce i regionie wzrośnie o 1/4. Trzeba jednak uwzględnić w prognozowaniu zmiany wynikające z porządkowania statystyki o odpadach a także zakres podejmowanych działań ograniczających powstawanie odpadów.

Prognoza ilości wytwarzanych odpadów z sektora gospodarczego jest natomiast silnie skorelowana z liczbą zakładów na terenie gminy Jasionówka oraz zakresu planowanej działalności zakładów istniejących. Pojawienie się jednego nowego zakładu przemysłowego może w przyszłości zmienić strukturę odpadów przemysłowych i wpłynąć istotnie na wielkość wytwarzanych odpadów na analizowanym terenie.

Tworząc prognozy ilości powstających odpadów trzeba także uwzględnić istnienie strefy odpadów nie ewidencjonowanych. Jak już wcześniej zaznaczono, udział „szarej strefy odpadowej” (składającej się w przeważającej mierze ze źródeł rozproszonych - małych zakładów produkcyjnych, rzemieślniczych i usługowych) w wytwarzaniu odpadów ocenia się na 2 - 8% całości obecnego strumienia odpadów w Polsce. Dla gminy Jasionówka można przyjąć, że wielkość ta będzie podobna. Odpady te, w miarę wprowadzania i udoskonalania systemów ich ewidencji i zbiórki, powinny zostać poddane procesom odzysku lub w odpowiedni sposób unieszkodliwione.

Uwzględniając ogólne tendencje w zakresie przewidywanego wzrostu udziału sfery usług w tworzeniu produktu narodowego należy oczekiwać wzrostu odpadów od tej grupy wytwórców.

Odpady zawierające azbest

Odpady zawierające azbest są unieszkodliwiane przez składowanie. Ten sposób postępowania jest zgodny z obecnymi wymogami prawnymi oraz środowiskowymi. Należy więc rozpatrzyć możliwość zorganizowania miejsc do składowania tego typu odpadów niebezpiecznych.

W województwie podlaskim nie ma składowiska, na którym można byłoby składować odpady zawierające azbest. Odpady takie są przewożone na składowisko azbestowych odpadów poprodukcyjnych w Zgierzu (województwo łódzkie), administrowane przez zakład „EURO-BORUTA”.

4. ZAŁOŻONE CELE I PRZYJĘTY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY JASIONÓWKA

4.1. Metodyka opracowywania strategii, celów i zadań w zakresie gospodarki odpadami

Podstawowym dokumentem zawierającym wytyczne opracowywania gminnych planów gospodarki odpadami jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 roku w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. nr 66, poz. 620). Rozporządzenie określa zakres, sposób oraz formę sporządzania planów gospodarki odpadami dla trzech szczeblach administracji samorządowej (województwa, powiatu i gminy).

Przy opracowywaniu strategii, formułowaniu celów i zadań gminnego planu gospodarki odpadami należy:

Punktem wyjścia przy opracowywaniu strategii oraz celów i zadań były wytyczne Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla województwa podlaskiego, Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu monieckiego oraz wyniki przeprowadzonej diagnozy w zakresie stanu gospodarki na terenie gminy Jasionówka.

Generalnie normy prawne i wytyczne zawarte w rzeczonych dokumentach są kluczowym czynnikiem określającym cele gospodarki odpadami, szczególnie jeśli chodzi o poziomu odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów.

Cele i zadania zostały określone odrębnie dla dwóch sektorów: sektor komunalny oraz sektor gospodarczy. W sektorze komunalnym wyróżniono następujące podgrupy odpadów:

Zgodnie z zaleceniami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. nr 66, poz. 620) cele zostały określone dla dwóch przedziałów czasowych:

Proces opracowywania strategii, formułowania celów i zadań w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy Jasionówka przedstawiono na schemacie 6.

Schemat 6. Strategia w zakresie gospodarki odpadami dla gminy Jasionówka

Źródło: opracowanie własne.

4.2. Krótkoterminowy plan działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi

Przy opracowywaniu krótkoterminowego planu działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi przyjęto następujące założenia:

Cele krótkoterminowe w zakresie gospodarki odpadami sektora komunalnego na lata 2004-2007 gminy Jasionówka obejmują:

Odpady komunalne

Unieszkodliwianie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji

Odpady biodegradowalne stanowią:

Podstawowym celem szczegółowym dotyczącym gospodarki odpadami ulegającymi biodegradacji jest skierowanie w roku 2006 na składowiska do 83% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (wytworzonych w roku 1995).

Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że w 1995 roku wytworzono na terenie gminy Jasionówka około 133,08 Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Do obliczeń przyjęto liczbę ludności gminy Jasionówka w 2000 roku na poziomie 3224 osób (dane z Banku Danych Regionalnych) oraz współczynniki nagromadzenia odpadów ulegających biodegradacji przyjęte w KPGO. Otrzymaną wielkość skorygowano o wskaźnik wzrostu PKB (jako zastępczy miernik wzrostu globalnej ilości generowanych odpadów) w latach 1995 -2000, który wynosił 26,8%.

Tabela 11 przedstawia szacunki wielkości odpadów biodegradowalnych niezbędnych do zagospodarowania w celu osiągnięcia prawnie określonych limitów składowania.

Tabela 11. Odpady biodegradowalne w latach 2004-2014 (w Mg/rok)

UWAGA: Podane wytłuszczonym drukiem dopuszczalne poziomy składowania zostały określone w KPGO i WPGO. Pozostałe poziomy są określone tylko orientacyjnie za pomocą interpolacji i ekstrapolacji. Rzeczywiste dochodzenie do ustalonych norm może (a nawet musi ze względu na charakter procesów inwestycyjnych) być skokowe.

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane KPGO i WPGO.

Uwzględniając powyższe założenia w najbliższej przyszłości, minimalna ilość odpadów biodegradowalnych unieszkodliwianych poprzez składowanie będzie się wahała w granicach od 55 Mg w 2005 roku do 108,8 Mg w roku 2014. W rzeczywistości strumienie te będą zapewne mniejsze ze względu na zawyżone w stosunku do sytuacji w gminie Jasionówka (i ogólnie w regionie o niższym niż przeciętny poziomie rozwoju) wskaźniki pochodzące z KPGO.

Realizacja zadań w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w latach 2004-2007 powinna polegać na:

Unieszkodliwianie pozostałych odpadów komunalnych

Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze względu na duże rozmiary, nie mieszczą się w standardowych pojemnikach i wymagają odrębnego traktowania. Zgodnie z założeniami planu gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego zakłada się rozwój selektywnej zbiórki tych odpadów zapewniający odzysk:

W tabeli 12 przedstawiono planowaną ilość odpadów wielkogabarytowych zbieranych selektywnie.

Tabela 12. Wymagane ilości odpadów wielkogabarytowych zbieranych selektywnie na terenie gminy Jasionówka w latach 2004-2014 (w Mg/rok)

UWAGA: j.w.

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane KPGO i WPGO.

Docelowo zebrane odpady wielkogabarytowe będą transportowane i demontowane na stanowiskach znajdujących się na terenie ZZO. Wydzielone surowce wtórne (głównie metale) będą sprzedawane, natomiast odpady niebezpieczne będą kierowane do unieszkodliwiania. Zgodnie z założeniami KPGO w Polsce planowane jest uruchomienie linii do przerobu urządzeń chłodniczych oraz linii do przerobu urządzeń elektrotechnicznych.

Do chwili uruchomienia ZZO zgromadzone odpady wielkogabarytowe powinny być gromadzone w gminnym punkcie zbiórki odpadów.

Okresowy odbiór od mieszkańców odpadów wielkogabarytowych powinien odbywać się przynajmniej 1 raz na kwartał w ściśle ustalone dni po uprzednim poinformowaniu mieszkańców o przeprowadzaniu tego typu akcji.

Ponadto system selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych powinien uwzględniać stosowanie następujących działań:

Odpady budowlane

Zgodnie z założeniami planu gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów budowlanych:

Wynikające z tych poziomów wielkości odzysku przedstawia tabela 13.

Tabela 13. Wymagane ilości odpadów wielkogabarytowych zbieranych selektywnie na terenie gminy Jasionówka w latach 2004-2014 (w Mg/rok)

UWAGA: j.w.

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane KPGO i WPGO.

Zbiórką i transportem odpadów budowlanych z miejsc ich powstawania powinni zajmować się:

Zaleca się stosowanie specjalnych pojemników na placach budów i remontów przeznaczonych do składowania i wywozu odpadów do miejsca ich unieszkodliwiania.

Odpady niebezpieczne

Zgodnie z założeniami planu gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych:

Tabela 14. Wymagane ilości odpadów niebezpiecznych zbieranych selektywnie na terenie gminy Jasionówka (w Mg)

UWAGA: j.w.

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane KPGO i WPGO.

Podstawowym elementem systemu gromadzenia i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych powinny być gminne punkty zbiórki odpadów niebezpiecznych przyjmujące bezpłatnie odpady niebezpieczne.

Odpady niebezpieczne wytworzone w grupie odpadów komunalnych transportowane będą z miejsc zbiórki do odbiorców zajmujących się ich unieszkodliwianiem. Aktualnie w Polsce istnieje wystarczająca ilość zakładów unieszkodliwiających większość odpadów niebezpiecznych. Jedynie baterie i akumulatory małogabarytowe nie są przetwarzane ze względu na brak w kraju odpowiedniej technologii.

W ramach gminnego punktu zbiórki odpadów należy zapewnić mieszkańcom możliwość bezpłatnego przekazywania odpadów niebezpiecznych we własnym zakresie. Gminny punkt zbiórki odpadów niebezpiecznych należy wyposażyć w odpowiednie pojemniki, kontenery do czasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych (baterie, lampy fluorescencyjne, lekarstwa i inne).

Opony samochodowe

W celu eliminacji lub ograniczenia ilości odpadów składowanych na składowiskach (lub porzucanych w środowisku) mogą być wykorzystywane różnorodne metody i techniki postępowania odpadami. Z dotychczasowych badań i doświadczeń wynika, że wycofane z eksploatacji opony mogą być wykorzystywane poprzez:

Należy pamiętać, że bieżnikowanie opon wydłuża jedynie czas ich eksploatacji, więc po pewnym czasie i tak należy poddać je unieszkodliwieniu.

W kraju istnieją możliwości techniczne do realizacji poszczególnych kierunków odzysku zużytych opon (np. zakłady rozdrabniające gumę i wytwarzające regranulat, cementownie przystosowane do spalania zużytych opon), ale podmioty gospodarcze zajmujące się recyklingiem opon mają duże trudności z pozyskaniem tego odpadu, ze względu na brak systemu zbiórki zużytych opon.

W ramach gminnego punktu zbiórki odpadów należy zapewnić mieszkańcom możliwość bezpłatnego przekazywania zużytych opon we własnym zakresie lub prowadzić zbiórkę tych odpadów w ramach okresowej zbiórki odpadów wielkogabarytowych.

Odpady opakowaniowe

Odpady opakowaniowe stanowią:

W gospodarce odpadami opakowaniowymi konieczne jest osiągnięcie do końca 2007 roku następujących minimalnych poziomów odzysku i recyklingu:

Dla osiągnięcia wyznaczonego celu do 2007 roku konieczna jest budowa systemu odzysku i recyklingu zapewniająca recykling dla poszczególnych rodzajów odpadów opakowaniowych na poziomie:

Po roku 2007 w przypadku nowelizacji Dyrektywy 94/62/EC do końca 2010 roku zostaną podniesione krajowe poziomy odzysku oraz recykling zgodnie z nowymi wytycznymi. Nowelizacja przewiduje następujące poziomy:

Obligatoryjny poziom recyklingu dla wyróżnionych grup odpadów opakowaniowych będzie wynosił:

Powyższe limity zostały określone w krajowym planie gospodarki odpadami. Plan gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego określił zbliżone docelowe poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. W perspektywie do roku 2006 są one następujące:

W perspektywie roku 2010 plan gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego zakłada osiągnięcie następujących poziomów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów opakowaniowych:

Zgodnie z KPGO, recykling traktuje się jako metodę preferowaną z uwagi na wymagania ochrony środowiska i główne kierunki działań w tym obszarze powinny dotyczyć intensyfikacji i optymalizacji systemu recyklingu, stosowanie recyklingu organicznego lub eksport odpadów w celu recyklingu.

Na terenie gminy Jasionówka w roku 2002 wytworzono ogółem 129,1 Mg odpadów opakowaniowych, z czego prawie 42% stanowiły opakowania ze szkła, a 34% opakowania papierowe. Procesom odzysku poddano zaledwie 7 Mg odpadów opakowaniowych. Zakładana ilość odpadów opakowaniowych planowana do wytworzenia i poddawana procesom odzysku i recyklingu przedstawiono w tabeli 15.

Tabela 15. Planowany poziom recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych do 2011 roku na terenie gminy Jasionówka (w Mg)

UWAGA: j.w.

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane KPGO i WPGO.

W latach 2004-2007 działania w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy Jasionówka powinny koncentrować się wokół:

Selektywna zbiórka odpadów

W związku z ograniczonym zakresem obszarowym systemu selektywnej zbiórki na terenie gminy Jasionówka należy dążyć do jego wdrożenia.

Jednym z najprostszych systemów selektywnej zbiórki odpadów jest system polegający na ustawieniu w wybranych newralgicznych punktach miasta, specjalnych zbiorników odpowiednio oznakowanych na selektywną zbiórkę odpadów użytkowych. Przyjmuje się, że każdy punkt tego systemu powinien obsługiwać 150 - 1 000 mieszkańców i mieć zasięg nie większy niż 500 m. Jednakże rozproszenie ludności na 18 jednostek osadniczych (sołectw) wymaga odejścia od modelowych założeń.

Według danych z 2000 r struktura ludnościowa gminy według sołectw przedstawiała się następująco:

Rocznik statystyczny województwa Podlaskiego, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2003.

Roczne sprawozdanie przedsiębiorstwa Zambrowskie Ciepłownictwo i Wodociągi Sp. z o.o., za rok 2002, Podlaski Urząd Marszałkowski, Białystok.

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, MP nr 11, poz. 382.

Gminny Plan Gospodarki Odpadami. Gmina Jasionówka

35

CEL STRATEGICZNY

Zapewnienie efektywnej i bezpiecznej

dla środowiska i człowieka gospodarki odpadami

SEKTOR KOMUNALNY

Odpady komunalne

Odpady opakowaniowe

Komunalne osady ściekowe

SEKTOR GOSPODARCZY

Odpady przemysłowe inne niż niebezpieczne

Odpady niebezpieczne

Odpady komunalne

Odpady opakowaniowe

Osady ściekowe

Cele krótkoterminowe
2004-2007

Cele długoterminowego programu strategicznego 2004-2011

Cele krótkoterminowe
2004-2007

Cele szczegółowe

Plany działań (zadania) w odniesieniu do wyróżnionych grup odpadów

Cele szczegółowe

Cele szczegółowe

Harmonogram realizacji zadań w obszarze gospodarki odpadami w sektorze komunalnym

Plan działań (zadania) w odniesieniu do sektora gospodarczego

Harmonogram realizacji zadań w obszarze gospodarki odpadami sektora gospodarczego

Krótkoterminowy Plan Działań